Αξιολόγηση μαθητών και μαθητριών στην εξ αποστάσεως διδασκαλία για το πρώτο τετράμηνο του σχ. Έτους 2020-2021.

 Επιστημονική προσέγγιση

Τον τελευταίο χρόνο έχει εισαχθεί μια νέα έννοια στο χώρο της παιδαγωγικής επιστήμης. Η έννοια της εξ αποστάσεως επείγουσας διδασκαλίας (Emergency Remote Teaching)[1]. Μελετώντας κάποιος την προσέγγιση αυτή μπορεί εύκολα να αντιληφθεί τις διαφορές που έχει από την διαδικτυακή μάθηση, η οποία εφαρμόζεται σε πολλά ανώτατα ιδρύματα, παγκοσμίως, εδώ και χρόνια. Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι επιστήμονες του χώρου συνηγορούν στο γεγονός ότι η δια ζώσης διδασκαλία υπερτερεί πολλαπλάσια της απομακρυσμένης διαδικτυακής διδασκαλίας[2]. Σε αυτή τη νέα έννοια είναι σημαντικό να δοθεί προσοχή στις λέξεις που επιλέχθηκαν. Αντί, λοιπόν, οι επιστήμονες να μακρηγορούν  σχετικά με αυτές τις έννοιες, επέλεξαν τη λέξη "διδασκαλία" λόγω των απλών ορισμών της - "η πράξη, η πρακτική ή το επάγγελμα ενός δασκάλου"  και "η συντονισμένη ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών"[3], μαζί με το γεγονός ότι η πρώτη, σαφέστατη διαδικασία που αντιλήφθηκαν ότι λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια της επείγουσας αυτής αλλαγής στον τρόπο παράδοσης είναι αυτή που υλοποιεί ο/η εκπαιδευτικός. Δηλαδή, οι επιστήμονες της παιδαγωγικής επιστήμης είναι, ακόμα, συγκρατημένοι για το αν, πόσο και πως συμβαίνει η διαδικασία της μάθησης κατά την διάρκεια της εξ αποστάσεως επείγουσας διδασκαλίας και για αυτό δεν την χαρακτηρίζουν μάθηση, αλλά θεωρούν ότι η κατάσταση που βιώνουμε αποτελεί ένα μεγάλο πείραμα[4].

Με βάση τα παραπάνω, μελετήθηκαν οι απόψεις σχετικά με την αξιολόγηση των μαθητών/μαθητριών κατά την εξ αποστάσεως επείγουσας διδασκαλίας. Από την έρευνα προκύπτουν οι εξής ερωτήσεις σχετικά με τη διαδικασία της αξιολόγησης:

·         Δεδομένης της ανάγκης μετάβασης σε εξ αποστάσεως επείγουσα διδασκαλία, ποιοι εσωτερικοί και εξωτερικοί πόροι ήταν απαραίτητοι για την υποστήριξη αυτής της μετάβασης; Ποιες πτυχές του πλαισίου (θεσμικές, κοινωνικές, κυβερνητικές) επηρέασαν τη σκοπιμότητα και την αποτελεσματικότητα της μετάβασης;

·         Πώς οι αλληλεπιδράσεις του σχολείου με μαθητές, οικογένειες, προσωπικό και τοπικούς και κυβερνητικούς φορείς επηρέασαν την ανταπόκριση στη μετάβαση στην εξ αποστάσεως επείγουσα διδασκαλία;

·         Ήταν επαρκής η τεχνολογική υποδομή για την αντιμετώπιση των αναγκών της εξ αποστάσεως επείγουσας διδασκαλίας;

·         Το προσωπικό υποστήριξης του σχολείου είχε επαρκή ικανότητα να χειριστεί τις ανάγκες της εξ αποστάσεως επείγουσας διδασκαλίας;

·         Ήταν επαρκής η συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών ώστε να εμπλακούν στην εξ αποστάσεως επείγουσα διδασκαλία; Πώς μπορούμε να βελτιώσουμε τις ευκαιρίες για άμεσες και ευέλικτες απαιτήσεις μάθησης που σχετίζονται με εναλλακτικές προσεγγίσεις στην εξ αποστάσεως επείγουσα διδασκαλία;

·         Σε ποια ζητήματα δυσκολεύτηκαν περισσότερο οι μαθητές, οι εκπαιδευτικοί, το προσωπικό υποστήριξης και οι διαχειριστές με την εξ αποστάσεως επείγουσα διδασκαλία; Πώς μπορούμε να προσαρμόσουμε τις διαδικασίες μας για να ανταποκριθούμε σε τέτοιες επιχειρησιακές προκλήσεις στο μέλλον;

·         Ποια ήταν τα προγραμματικά αποτελέσματα της εξ αποστάσεως επείγουσα διδασκαλία (δηλαδή, ποσοστά ολοκλήρωσης μαθημάτων, συγκεντρωτικές αναλύσεις βαθμού κ.λπ.); Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που σχετίζονται με αυτά τα αποτελέσματα προς υποστήριξη των μαθητών και του σχολείου, που επηρεάζονται από αυτά τα ζητήματα;

·         Πώς μπορούν τα σχόλια από μαθητές, εκπαιδευτικούς, γονείς και ομάδες υποστήριξης σχολείων να βελτιώσουν τις ανάγκες της εξ αποστάσεως επείγουσας διδασκαλίας στο μέλλον;

Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια πυξίδα για την ασφαλέστερη και ακριβέστερη αξιολόγηση των μαθητών. Βέβαια, με τα παραπάνω δεν προβάλλεται η πλήρης αντίθεση στην αξιολόγηση των μαθητών, αλλά ένας μετασχηματισμός στον παραδοσιακό τρόπο της διαδικασίας αυτή. Με απλά λόγια οι ερευνητές της παιδαγωγικής επιστήμης προσπαθούν να αξιολογήσουν την ίδια την διαδικασία[5]. Δεν είναι ακόμα σίγουροι για τα μαθησιακά αποτελέσματα, αφού η διαδικασία της εξ αποστάσεως επείγουσας διδασκαλίας είναι πάρα πολύ πρόσφατη και εφαρμόζεται κάτω από τη συγκεκριμένη πίεση της πανδημίας. Συνεπώς, η αξιολόγηση των μαθητών στην εξ αποστάσεως επείγουσα διδασκαλία δεν μπορεί να είναι όσο συνεπείς είναι στη δια ζώσης διδασκαλία, όπου κι εκεί δεν απουσιάζουν οι αστοχίες[6].

 

Νομοθετική προσέγγιση

Μια εύλογη κριτική σε όλα τα παραπάνω θα μπορούσε να είναι η πρόταση ότι ο εκπαιδευτικός ως δημόσιος υπάλληλος θα πρέπει να εφαρμόσει την κείμενη νομοθεσία. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, δηλαδή, τη νομοθεσία που αφορά στην αξιολόγηση των μαθητών Γυμνασίου. Βέβαια, εκτός από δημόσιοι υπάλληλοι είμαστε και εκπαιδευτικοί λειτουργοί, αλλά σε αυτό θα αναφερθώ παρακάτω. Η τελευταία εγκύκλιος που έφτασε στο σχολείο σχετικά με την αξιολόγηση των μαθητών είναι η με Αριθμ. 3245/Δ2, ΦΕΚ 47/2020 «Διαδικασία αξιολόγησης μαθητών Γυμνασίου»[7]. Στη συγκεκριμένη  απόφαση αναφέρεται επακριβώς: Ειδικά κατά το σχολικό έτος 2020-21, εάν για λόγους αντικειμενικούς, δεν καταστεί εφικτό να πραγματοποιηθεί στο πρώτο τετράμηνο ωριαία γραπτή δοκιμασία που προβλέπεται στην περ. Γ’ της παρ. 1 του άρθρου 3 του π.δ. 126/2016, όπως ισχύει, αυτή μεταφέρεται στο δεύτερο τετράμηνο. Συνεπώς, η νομοθεσία διαπιστώνει κάτι ξεχωριστό στην παρούσα περίοδο και για αυτό επιτρέπει τη μεταφορά το διαγωνίσματος του 1^ου τετραμήνου στο δεύτερο.

Ωστόσο, παρατηρώντας πιο προσεχτικά την παραπάνω απόφαση μπορεί κάποιος να οδηγηθεί στις διατάξεις του άρθρου 5 του ν. 1566/1985 «Δομή και λειτουργία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις» (Α’ 167) και τις διατάξεις του π.δ. 126/2016 «Περί σχολικού και διδακτικού έτους και της αξιολόγησης των μαθητών του Γυμνασίου» (Α’ 211), όπως ισχύει. Στις διατάξεις αυτές γίνεται σαφής περιγραφή της αξιολόγησης των μαθητών Γυμνασίου. Σύμφωνα με το ΠΔ υπ.αρ.126/2016, άρθρο 5, εκτός από την ωριαία γραπτή δοκιμασία που αναφέρεται στην παραπάνω απόφαση, η διαδικασία αξιολόγησης της επίδοσης του μαθητή ορίζεται ως εξής:. Για την αξιολόγηση της επίδοσης του μαθητή κατά τη διάρκεια των τετραμήνων συνεκτιμώνται τα παρακάτω κριτήρια:

α) η συνολική συμμετοχή του μαθητή στη μαθησιακή διδασκαλία (τα ερωτήματα που θέτει, οι απαντήσεις που δίνει, η συμβολή του στη μελέτη ενός θέματος μέσα στην τάξη, η συνεργασία του με συμμαθητές, η επιμέλεια στην εκτέλεση των εργασιών που του ανατίθενται), από την οποία ο εκπαιδευτικός σχηματίζει εικόνα για τις γνώσεις, την κατανόηση εννοιών και φαινομένων, τις δεξιότητες επίλυσης προβλήματος, τις επικοινωνιακές δεξιότητες, την κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα κτλ.,

β) οι εργασίες που εκτελεί ο μαθητής στο πλαίσιο της καθημερινής μαθησιακής διαδικασίας στο σχολείο ή στο σπίτι, ατομικά ή ομαδικά,

γ) οι συνθετικές δημιουργικές εργασίες, ατομικές ή ομαδικές, οι διαθεματικές εργασίες

ε) οι ολιγόλεπτες γραπτές δοκιμασίες (τεστ).

Επιπρόσθετα, στο άρθρο 12, για τον βαθμό της ετήσιας επίδοσης, στην παράγραφο 3 ορίζεται ότι αν σε ένα μάθημα για κάποιο λόγο λείπει ο βαθμός του ενός από τα δύο τετράμηνα, ως βαθμός επίδοσης για αυτό το τετράμηνο θεωρείται ο βαθμός του άλλου τετραμήνου. Σε περίπτωση που για οποιονδήποτε λόγο δεν κατατεθεί βαθμολογία ενός μαθήματος σε κανένα τετράμηνο και εφόσον η φοίτηση του μαθητή κριθεί επαρκής, ο Διευθυντής του σχολείου συγκροτεί διμελή επιτροπή εκπαιδευτικών του σχολείου που έχουν σε πρώτη ή σε δεύτερη ανάθεση το εξεταζόμενο μάθημα, η οποία διενεργεί ειδική προφορική εξέταση στην ύλη του Β' τετραμήνου το αργότερο την επομένη ημέρα από τη λήξη των μαθημάτων του Β' τετραμήνου. Η βαθμολογία αυτής της εξέτασης αποτελεί τον βαθμό επίδοσης για κάθε τετράμηνο.

Παρακάτω, στο ΠΔ υπ.αρ.409, ΦΕΚ 226/1994, γίνεται εκτενέστατη περιγραφή του τι ακριβώς αξιολογεί ο εκπαιδευτικός[8]. Δυο σημεία που θέλω να επισημάνω είναι η παράγραφος 2. Που καθορίζει ότι αξιολόγηση του μαθητή είναι η συνεχής παιδαγωγική διαδικασία, με βάση την οποία παρακολουθείται η πορεία μάθησης αυτού, προσδιορίζονται τα τελικά αποτελέσματα της και εκτιμώνται παράλληλα, διάφορα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του μαθητή που σχετίζονται με το έργο του σχολείου και 3., όπου, αξιολόγηση, ως εξατομικευμένη εκτίμηση της επίδοσης του μαθητή, δεν είναι αυτοσκοπός και σε καμιά περίπτωση δεν προσλαμβάνει χαρακτήρα ανταγωνιστικό ή επιλεκτικό για το μαθητή του Γυμνασίου. Δεν αναφέρεται μόνο στην επίδοσή του στα διάφορα μαθήματα, αλλά και σε άλλα χαρακτηριστικά  του, όπως είναι η προσπάθεια που καταβάλλει, το ενδιαφέρον του, οι πρωτοβουλίες που αναπτύσσει, η δημιουργικότητά του, η συνεργασία του με άλλα άτομα και ο σεβασμός των κανόνων λειτουργίας του σχολείου.

Προσπαθώντας να συνοψίσω την άποψη που έχω σχηματίσει, για την αξιολόγηση των μαθητών Γυμνασίου, ερμηνεύοντας τους παραπάνω νόμους, διατάξεις και αποφάσεις κατανοώ ότι για συγκεκριμένους λόγους που μπορούν να δικαιολογηθούν από κάποιον εκπαιδευτικό και αφορούν σε αντικειμενικά, κρίσιμα ζητήματα είναι δυνατόν να μην πραγματοποιηθεί η αξιολόγηση των μαθητών Γυμνασίου. Δημιουργείται, βέβαια, το ερώτημα «και ποια είναι τα  αντικειμενικά, κρίσιμα ζητήματα;». Από τους παραπάνω νόμους ορίζεται ότι ο διευθυντής, οι υποδιευθυντές και ο σύλλογος διδασκόντων είναι υπεύθυνοι για την διοίκηση τους σχολείου και άρα αυτοί έχουν τον τελευταίο λόγο. Ωστόσο, για την παραδειγματική περιγραφή κάποιον περιπτώσεων, θα ζητήσουμε από τη συνάδελφο που τοποθετήθηκε στο σχολείο μας στις 8 Ιανουαρίου να αξιολογήσει τους μαθητές; Ή δεν θα αποδεχθούμε τη μη παράδοση βαθμολογίας για κάποιον μαθητή που μπήκε μόνο δυο ώρες σε ένα μονόωρο μάθημα στη διάρκεια ενός ολόκληρου τετραμήνου. Σε αυτό το σημείο, η σκέψη μου πηγαίνει στην ερώτηση «ο λόγος που δεν θα μπορέσουμε να αξιολογήσουμε τους μαθητές αφορά κάποιο αντικειμενικά κρίσιμο ζήτημα;» Αλλά, και σε αυτή την απορία δίνει λύση η νομοθετική διαδικασία των τελευταίων μηνών. Στην περσινή σχολική χρονιά, κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας, όπου εφαρμόστηκε η εξ αποστάσεως διδασκαλία η απόφαση 52826/Δ2, ΦΕΚ 1765, όριζε την μη διεξαγωγή απολυτηρίων και προαγωγικών εξετάσεων για το σχολικό έτος 2019-2020 στα Γυμνάσια[9]. Αυτή η πρωτότυπη αλλαγή σε ένα εξετασιοκεντρικό εκπαιδευτικό σύστημα, όπως το δικό μας, συνέβη γιατί υπάρχουν αντικειμενικά, κρίσιμα ζητήματα, η πανδημία. Το ίδιο αντιλαμβάνεται κάποιος και από την φετινή απόφαση για μη διεξαγωγή ωριαίας γραπτής εξέτασης Α΄ τετραμήνου. Δηλαδή, καταλήγοντας, βιώνουμε μια αντικειμενικά, κρίσιμη περίοδο και το υπουργείο, με ΦΕΚ, αλλάζει βασικές διατάξεις, αναφορικά με τους τρόπους αξιολόγησης που ορίζουν προηγούμενοι νόμοι, ειδικά για αυτά το δυο σχολικά έτη.

 

Εκπαιδευτική προσέγγιση

Ως λειτουργός μέσης εκπαίδευσης, εξειδικευμένος σε μεταπτυχιακό επίπεδο τόσο για το γνωστικό μου αντικείμενο, όσο και για την επιστήμη της αγωγής, έχοντας πέρα τις δεκαετούς εμπειρίας στις σχολικές τάξεις, έχω διαμορφώσει και μια προσωπική αντίληψη σχετικά με την αξιολόγηση των μαθητών μου για την επίδοση τους κατά το Α΄ τετράμηνο του σχολικού έτους 2020- 2021. Αρχικά, θεωρώ ότι μέχρι τις 7/11 που κλείσαμε ήταν πολύ νωρίς για να καταλάβω τα παιδιά της Α΄ Γυμνασίου. Είναι μεταβατική περίοδος για αυτά από το δημοτικό σε ένα νέο σχολείο, το Γυμνάσιο. Οπότε είναι νωρίς να δω την επίδοση τους.

Για την περίοδο μετά την έναρξη της εξ αποστάσεως διδασκαλίας, σχετικά με την αξιολόγηση του κάθε παιδιού, της Α΄ Γυμνασίου, θεωρώ ότι η εικόνα που έχω δεν είναι όσο ολοκληρωμένη θα μπορούσε να είναι αν δουλεύαμε από κοντά. Οι λόγοι είναι πολλοί και ποικίλοι, κυρίως παιδαγωγικοί αλλά και καθαρά μαθησιακοί. Οι τηλεδιασκέψεις και γενικότερα η εξ αποστάσεως διδασκαλία είναι πολύ απρόσωπη με συνέπεια να μην μπορώ να γνωρίσω βαθύτερα και καλύτερα τα παιδιά και ουσιαστικά να μην μπορώ να είμαι σίγουρος για την γνωστική κατάσταση τους, για την εξέλιξη τους μέσα σε αυτό το διάστημα που συνεργαζόμαστε και γενικότερα για το αν μαθαίνουν και αν επικοινωνούν αυτά που γνωρίζουν. Επίσης, με το να είναι μονόωρο το μάθημα και με κλειστές κάμερες δεν είμαι βέβαιος για το κάθε παιδί.

Επιπρόσθετα, θεωρώ ότι μέχρι τις 7/11 που κλείσαμε ήταν πολύ νωρίς για να καταλάβω τις αλλαγές που συνέβησαν στην διάθεση των παιδιών της Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου, αφού τα γνωρίζω από την περσινή χρονιά που είχαμε συνεργαστεί στο μάθημα της Γεωλογίας- Γεωγραφίας Α΄ και Β΄ Γυμνασίου, αντίστοιχα.  Η εφηβεία, την οποία βιώνουν για τα καλά πλέον, όλα τα παιδιά αυτά, είναι μια από της κρισιμότερες περιόδους στην ζωή ενός ανθρώπου, κατά την διάρκεια της οποία συμβαίνουν τεράστιες αλλαγές στον οργανισμό. Ωστόσο, οι αλλαγές αυτές δεν αφορούν μόνο στην φυσιολογία του παιδιού αλλά και στην ψυχοκοινωνική του υπόσταση. Αυτή είναι η περίοδος που αρχίζει να προσδιορίζει την προσωπικότητά του μέσα από τον κοινωνικό του περίγυρο, δηλαδή να ετεροκαθορίζεται, να διαμορφώνει στάσεις, θετικές ή αρνητικές και τελικά  να αποκτά τις κοινωνικές δεξιότητες οι οποίες αποτελούν τα κυρίαρχα εφόδια με τα οποία θα μπει στην ενήλικη ζωή. Αυτέ τις δεξιότητες είναι που θα πρέπει να βοηθάει το σχολείο και το κάθε μάθημα, ξεχωριστά, να διαμορφώσουν τα παιδιά.

Η καραντίνα και το επακόλουθό της, η εξ αποστάσεως διδασκαλία, αποτελούν φραγμό στο να μπορέσω, ως εκπαιδευτικός, τόσο να καθοδηγήσω τους μαθητές και τις μαθήτριες, που βρίσκονται σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή της ανάπτυξής τους,  όσο και να αντιληφθώ, με ακρίβεια και σιγουριά τις αλλαγές που γίνονται σε αυτά τα παιδιά. Παρόλα αυτά, ο κάθε μαθητής και η κάθε μαθήτρια είναι γραμμένοι σε ένα ηλεκτρονικό κατάλογο, δίπλα σε έναν αύξοντα αριθμό, στον οποίο φαίνεται η συμμετοχή τους σε κάθε συνάντησή μας. Θεωρώ, βαθιά τεχνοκρατικό, ακραία αντιπαιδαγωγικό και τελικά, αντικοινωνικό για τα παιδιά να τα αντιμετωπίσω ως μια γραμμή ενός καταλόγου που δημιουργείται από έναν υπολογιστή. Άλλωστε, μέχρι την 21η Ιανουαρίου που τελείωσε το Α τετράμηνο και θα έπρεπε να παραδώσω βαθμολογία, σχεδόν, είχα ξεχάσει τα πρόσωπά τους και οι φωνές τους μου ερχόταν σπασμένες και διακοπτόμενες μέσα από μια συσκευή. 

 

---

[1] https://er.educause.edu/articles/2020/3/the-difference-between-emergency-remote-teaching-and-online-learning#fn18

[2] https://www.igi-global.com/chapter/the-main-challenges-of-higher-education-institutions-in-the-21st-century/238500

[3] https://www.merriam-webster.com/dictionary/teaching

[4] https://www.chronicle.com/article/coronavirus-and-the-great-online-learning-experiment/

[5] https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2211368120300024

[6] https://er.educause.edu/articles/2020/3/the-difference-between-emergency-remote-teaching-and-online-learning#fn18

[7] http://www.nomotelia.gr/photos/File/47b-21.pdf

[8] https://www.e-nomothesia.gr/kat-ekpaideuse/deuterobathmia-ekpaideuse/pd-409-1994.html

[9] https://www.e-nomothesia.gr/kat-ekpaideuse/deuterobathmia-ekpaideuse/upourgike-apophase-52826-d2-2020.html