Συνέντευξη με κάποιο οικείο πρόσωπο που έχει ζήσει μετανάστευση

Οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες στην εργασία θα πρέπει να πάρουν μια συνέντευξη από κάποιο πρόσωπο της οικογένειας τους ή άλλο κοντινό τους πρόσωπο το οποίο να έχει μετανάστευση από τον αρχικό τόπο κατοικίας του κάπου αλλού. Η διαδικασία μπορεί να αφορά είτε εσωτερική μετανάστευση, δηλαδή από ένα μέρος της Ελλάδας σε ένα άλλο, είτε εξωτερική. Επίσης, μπορεί το πρόσωπο που θα δώσει τη συνέντευξη να έχει επιστρέψει, πλέον, στον αρχικό τόπο κατοικίας του. Η συνέντευξη μπορεί να ακολουθήσει την παρακάτω σειρά ερωτήσεων, αλλά αν το πρόσωπο που δίνει τη συνέντευξη θέλει να τονίσει και κάποια άλλη προσωπική ιστορία που σχετίζεται με το θέμα είναι δεκτό.

 

Πραγματοποίηση συνεντεύξεων

 

Η πραγματοποίηση μίας συνέντευξης προϋποθέτει ανάπτυξη ενός κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ του ερευνητή και του ερωτώμενου, ώστε τα δεδομένα που θα προκύψουν να είναι αληθή, πλούσια και να ικανοποιούν το γενικότερο ερευνητικό σχεδιασμό. Ως τόπος διεξαγωγής των περισσότερων συνεντεύξεων επιλέγετε κάποιο οικείο μέρος για τον ερωτώμενο, η οικία του αφηγητή ή κάποιος πρόσφορος άλλος χώρος, χωρίς θόρυβο, κατάλληλος για την ηχογράφηση (ή βιντεοσκόπηση). Η διενέργεια της συνέντευξης σε περιβάλλον οικείο του αφηγητή (όπως π.χ. το σαλόνι του σπιτιού του) συμβάλλει τα μέγιστα στη δημιουργία άνετης ατμόσφαιρας και ευνοϊκών προϋποθέσεων για την ομαλή πορεία της συνέντευξης. Γενικότερα, ο ερευνητής θα πρέπει να φροντίζει σε όλη τη διάρκεια τη συνέντευξης ο ερωτώμενος να νοιώθει άνετα και ευχάριστα ώστε να μπορεί απρόσκοπτα και συγκεντρωμένα να παρακολουθεί την πορεία της συνέντευξης.

 

Προϋποθέσεις μιας επιτυχημένης συνέντευξης

 

Για να θεωρηθεί μία συνέντευξη επιτυχημένη και να αναδειχθούν τα πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης μεθόδου συλλογής δεδομένων, απαιτούνται κάποιες δεξιότητες, όπως η κατανόηση των ανθρώπινων σχέσεων. Η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ του ερευνητή και του ερωτώμενου κατά τη διάρκεια της συνέντευξης είναι κρίσιμος παράγοντας για την ποιότητά της και για το εύρος των αποτελεσμάτων και πληροφοριών που παράγει και προϋποθέτει υψηλές επικοινωνιακές δεξιότητες από τη μεριά του ερευνητή.

Ένα από τα γνωρίσματα του ικανού ερευνητή που παίρνει συνέντευξη είναι η δυνατότητα καλλιέργειας φιλικού κλίματος μεταξύ του ίδιου και του «υποκειμένου». Το να είναι ο ερευνητής δεκτικός, ευχάριστος και ευαίσθητος, μόνο οφέλη μπορεί να προσδώσει στην έρευνα. Γίνεται αυτήκοος μάρτυρας, πολύ καλός ακροατής, προσωπικών ιστοριών, απλών και σύνθετων σκέψεων, εμπειριών. Ο πληροφορητής μιλά και εκτίθεται για θέματα τα οποία, ίσως, να μην είχε ποτέ άλλοτε μοιραστεί με κάποιον συνομιλητή. Κατ’ επέκταση ο ερευνητής οφείλει να μην προσδοκά απαντήσεις που ταυτίζονται με το «προσχέδιο» που έχει στο μυαλό του, αλλά να δει το πρόσωπο από το οποίο ζητά πληροφορίες σε εντελώς ουδέτερη βάση, ανεπηρέαστα και να μην υπερεκτιμήσει ή υποτιμήσει την αλήθεια που πρεσβεύει ο κάθε ερωτώμενος.

Στις περιπτώσεις που χρησιμοποιείτε συσκευή ηχογράφησης (ή/και συσκευή βιντεοσκόπησης) απαιτούνται ιδιαιτέρως λεπτοί χειρισμοί για την τήρηση της δεοντολογίας της έρευνας. Το να παίρνει κάποιος συνεντεύξεις από άλλα πρόσωπα ενέχει τον κίνδυνο «εισβολής» στη ζωή τους, στον τομέα προσωπικών τους δεδομένων, ειδικά αν ο ζήλος του ερευνητή είναι υπέρμετρος. Για τον λόγο αυτό, σ’ όλες τις συνεντεύξεις θα πρέπει να προηγηθεί από μέρους του ερευνητή μια μικρή εισαγωγική κουβέντα, για αποφυγή του όποιου άγχους το οποίο θα μπορούσε να αναχαιτίσει τη ροή του λόγου. Παρόλα αυτά, όπως αποδεικνύεται σε αρκετές περιπτώσεις, η συσκευή καταγραφής δεν ενοχλεί. Το αντίθετο μάλιστα: παρατηρείται μια άνεση μπροστά της. Ο τρόπος ανταποκρίσεως προς αυτήν μπορεί να είναι όχι μόνο θετικός αλλά και παρακλητικός της βαθύτερης επιθυμίας των ερωτώμενων να εκφράσουν τα βιώματα, να μην τα «πάρουν μαζί τους».

Είναι κοινός τόπος ότι στις περιπτώσεις που η συνέντευξη αφορά προσωπικά ζητήματα του υποκειμένου είναι ανάγκη οι ερωτήσεις να γίνονται με τρόπο τέτοιο ώστε να μην θίγεται σε καμία περίπτωση ο ψυχισμός του συνομιλητή. Έτσι, αν οι ερωτώμενοι επιθυμούν να μην καταγραφεί κάποιο μέρος της συζήτησης ή θέλουν μόνο να ηχογραφηθούν (χωρίς να βιντεοσκοπηθούν) πρέπει η επιθυμία τους να γίνει σεβαστεί και ο ερευνητής να μην γίνει πιεστικός. Ακόμα, όταν ο ερωτώμενος δυσκολεύεται να εκφραστεί ή να εκδηλωθεί, καλό είναι να ακολουθηθεί αντίστοιχη τακτική και οδηγηθεί η συζήτηση σε κάτι λιγότερο φορτικό.

Μία ακόμη τακτική που μπορεί να ακολουθηθεί και αποδεικνύεται πολύ βοηθητική, είναι να προσπαθεί ο ερευνητής να μένει στο περιθώριο, όσο αυτό είναι δυνατόν, κάνοντας απλώς ενθαρρυντικές χειρονομίες και χωρίς να παρεμβάλλει δικά του σχόλια ή ιστορίες. Ο ερευνητής θα πρέπει να προσπαθεί να κάνει τον ερωτώμενο να νιώθει άνετα, να διατηρεί την εμπιστοσύνη στον εαυτό του και ποτέ δεν θα πρέπει να διακόπτεται μία ιστορία που διηγείται ο ερωτώμενος. Ο ερευνητής επεμβαίνει μόνο όταν ο συνομιλητής «σκοντάφτει », όταν διακόπτει αμήχανα μόνος του κοιτάζοντάς ή ρωτώντας τον. Όταν τελειώνει μια παρέκβαση, που ο αφηγητής τη θεωρούσε αναγκαία, ο ερευνητής οφείλει να επιστρέφει στο θέμα που είχε θίξει αρχικά με μία φράση όπως «προηγουμένως λέγατε...», «θα ήθελα να γυρίσουμε στο...», «πριν περάσουμε στο... μπορείτε να μου πείτε για...». Όταν, όμως, ο αφηγητής θέλει να περάσει σε ένα καινούριο κομμάτι της αφήγησης, ο ερευνητής θα πρέπει να είναι έτοιμος να τον ακολουθήσει. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, ο ερευνητής δεν θα πρέπει να χάνει το ενδιαφέρον του για το θέμα κι αυτό να το δείχνει στο συνομιλητή του, γνέφοντας καταφατικά, χαμογελώντας, κοιτάζοντάς τον ενθαρρυντικά, αλλάζοντας την έκφραση του προσώπου του, ανάλογα με αυτά που του αφηγείτο.

· Ερωτήσεις προς μέλη της οικογένειας ή οικείους σας που έζησαν μετανάστευση.

1. Πώς ήταν όταν αποφασίσατε να φύγετε από το μέρος που γεννηθήκατε;

2. Για ποιον λόγο φύγατε από το μέρος που γεννηθήκατε;

3. Πώς ήταν όταν αποχαιρετήσατε τους φίλους και τους οικείους σας από εκεί που φύγατε;

4. Ήταν εύκολη η μετακίνηση από το μέρος που γεννηθήκατε;

5. Με ποιόν τρόπο ταξιδέψατε;

6. Το ταξίδι το κάνατε μόνος ή με άλλα άτομα;

7. Πώς ήταν την πρώτη μέρα που φτάσατε στον καινούριο σας τόπο;

8. Σας καλωσόρισαν εκεί που φτάσατε;

9. Ήταν καλύτερα εκεί που πήγατε;

10. Πόσο χρόνο χρειαστήκατε για να προσαρμοστείτε στην νέα σας κατάσταση;

11. Ποιες αναμνήσεις σας από το προηγούμενο μέρος θα θέλατε να ζήσετε και στο καινούριο μέρος;

· Τρόποι συνέντευξης:

1) Ηχογραφώ τη συνέντευξη στο κινητό

2) Βρίσκω φωτογραφικό υλικό από το προηγούμενο μέρος και από την πρώτη περίοδο της εγκατάστασης στο καινούριο μέρος.

· Παραδοτέο εργασίας (ένα από τα τρία)

Α) Γραπτή εργασία σε μορφή διαλόγου ή σε μορφή έκθεσης.

Β) Ηχογράφηση της συνέντευξης.

Γ) Κολάζ φωτογραφιών που να έχουν λεζάντες για να εξηγούν. Στις φωτογραφίες να θολώσετε/ κρύψετε τα πρόσωπα όπου είναι απαιτείτο να μην φαίνονται.

Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να βρείτε και ένα τραγούδι, παραδοσιακό ή όχι, από το μέρος που βρίσκετε μακριά από τα Χανιά, είτε αποτελεί τόπο προέλευσης, είτε τόπο μετακίνησης.

· Όλες οι μαρτυρίες θα τοποθετηθούν στον ψηφιακό μας χάρτη στις τοποθεσίες που βρίσκονται μακριά από τα Χανιά. Για αυτό το λόγο πρέπει να μου αποστείλετε (α) τις εργασίες σας σε ψηφιακή μορφή (κείμενα word, ηχογραφήσεις mp3, φωτοκολάζ jpeg), (β) την τοποθεσία που θα βάλω στον ψηφιακό χάρτη η οποία αντιστοιχεί στην συνέντευξη σας και (γ) το τραγούδι που θα επιλέξετε από το youtube.